Kunnen we door meer te lachen het leven van mantelzorgers verbeteren?

Het is natuurlijk niet zo dat we met dit artikel pretenderen dat we de zorgen en problemen van mantelzorgers kunnen weglachen. We hebben vier miljoen mantelzorgers in Nederland, waarvan een aanzienlijk deel het gevoel heeft zichzelf voorbij te lopen. Dat levert veel stress op. Maar omdat stress nogal abstract is negeren we het vaak. Dit terwijl het een significant effect kan hebben op het immuunsysteem, waardoor de verzorger uiteindelijk ook ziek kan worden.

We kunnen ons volstoppen met vitaminepreparaten, pakjes sigaretten wegroken of altijd een stressballetje in de aanslag hebben. Misschien helpt het ook om als Geer en Goor iedere dag effe te lachen, gieren en brullen. Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat humor en lachen werkt tegen stress en goed is voor de gezondheid. Hoe mooi zou het zijn als we door meer te lachen moeilijke situaties dragelijker kunnen maken? Om hier meer over te weten te komen belden we met lachcoach Miranda Middag, die sinds 2004 Lachen Werkt-workshops geeft over haar opgewekte vakgebied.

Fello: Hallo Miranda. Wat gebeurt er eigenlijk fysiologisch als we lachen?

Miranda: Er gebeurt veel in ons lichaam als we lachen. Lachen geeft een direct gevoel van ontspanning. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat mensen die vaker lachen over het algemeen een lagere bloeddruk hebben. Als je flink lacht krijgen je buikorganen een interne massage door de beweging. In normale toestand ademen we vrij oppervlakkig. Als we lachen komt er veel extra zuurstof in ons lichaam, dat zich ook nog eens veel sneller verspreidt door het lichaam, omdat het hart en de longen flink aan het werk zijn.

Tegelijkertijd komen in de hersenen gelukshormonen vrij zoals endorfine. Deze stof geeft ons direct een goed gevoel en werkt daarnaast pijnstillend. Door het lachen wordt ook de thymus gestimuleerd, wat goed is voor het immuunsysteem. Dit is een orgaan waar T-killer-cellen worden aangemaakt. Dit zijn een immuuncellen die bacteriën en schimmels die in ons lichaam schade kunnen aanrichten om zeep helpen.

Naast al deze fysieke voordelen zijn er ook de geestelijke. Je kunt dingen beter relativeren, we maken makkelijker contact, we zijn beter in staat om op een andere manier naar een probleem of situatie te kijken. Door te lachen krijg je een ander perspectief op een kwestie en kun je het anders oplossen. Je wordt er als het ware creatiever van.

Fello: Ik las dat twintig minuten lachen per dag net zo goed is als een intensieve sportsessie.  Concreter: twintig seconden lachen is qua inspanning voor de longen het equivalent van drie minuten op de roeimachine.

Ja, veel mensen vinden dit raar om te horen. Dat wil trouwens niet zeggen dat je niet hoeft te sporten. Het gaat erom dat lachen goede effecten teweegbrengt. Mensen merken dat ook vaak tijdens mijn workshops. Als ze een uur intens bezig zijn geweest, voelen ze een soort moeheid en tegelijk enorme voldoening. Hetzelfde gevoel ervaar je na het sporten. Je bent moe maar je bruist ook van de energie.

Fello: Is er eigenlijk een groot verschil tussen een lichte grinnik of een schaterlach?

Het verschil qua gevoel is natuurlijk groot, want schaterlachen voelt beter. Maar wat betreft de effecten voor het lichaam is een lichte glimlach al erg goed. Zelfs als je een kunstmatige glimlach opzet komt er endorfine vrij met alle goede effecten van dien.

Fello: Ik heb weleens gelezen dat het verdomt moeilijk is om positieve gevoelens te hebben als je een negatieve mimiek hebt. Werkt dat ook echt zo?

Het is soms moeilijk om te bevatten hoe snel onze hersenen schakelen. Alles wat we doen heeft effect op ons brein. Als ik mijn voorhoofd frons of mijn ogen een beetje dichtknijp, is dat al een signaal voor mijn hersenen dat ik me in een bepaalde situatie bevind. Mijn hele lijf komt dan in de modus dat er iets ernstigs aan de hand is of dat er gevaar dreigt. Er vloeien op dat moment allerlei stofjes en hormonen door ons lichaam die we nodig hebben in een bedreigende situatie. Gelukkig gebeurt hetzelfde andersom als je de mondhoeken omhoog krult.

Fello: We hebben spiegelneuronen waarbij we de houding van anderen kopiëren. Door dit te doen stelt het brein mij in staat om me beter in te leven in het gevoelsleven van de ander. Als ik dit vrij interpreteer: Als ik voor iemand zorg terwijl ik zelf negatief ben is de kans groot dat ik de ander aansteek. Maar als ik veel lach is het goed voor de gezondheid van degene die ik verzorg?

Als mantelzorger beland je vaak in een situatie waar je zelf niet veel aan kan doen. Zo heb ik zelf intensief voor mijn moeder gezorgd in de laatste drie maanden van haar leven. Als iemand terminaal ziek is, aan bed gekluisterd, of een handicap heeft doe je daar niets tegen. Waar je wel invloed op hebt is hoe je ermee omgaat. Mensen denken vaak dat je empathisch bent door heel erg mee te gaan in de problemen van een ander. Maar als je dat doet is de kans groot dat je het verdriet vooral versterkt. We krijgen namelijk allebei een frons op het gezicht en daardoor wordt het probleem zwaarder ervaren.

Door heel bewust als mantelzorger een opgewekt gevoel uit te stralen, geef je de ander de kans om bij jouw gemoedstoestand aan te haken. Dat is wat spiegelneuronen doen. Vertel bij een bezoek grappige dingen of relativeer de situatie van degene die je verzorgt op een leuke manier. Dat soort kleine dingen hebben een effect op de stemming van de ander.

Fello: Met dit soort trucjes kun je de stemming van jezelf en de ander dus echt sturen?

Ik ben er niet om de problemen van anderen te bagatelliseren of weg te praten. Wel probeer ik mensen bewust te maken van zaken waar ze wel invloed op hebben. We denken vaak dat wat in onze omgeving gebeurt onze stemming bepaalt. Ik kan niet altijd voorkomen dat er vervelende dingen in mijn leven gebeuren. Dat geldt voor iedereen. Maar dan heb je toch de keuze om de regie te pakken over je eigen stemming. Bijvoorbeeld door de focus te verleggen en te genieten van een prachtige krokus of een woordgrapje.

Fello: Zijn er nog praktische tips voor mensen die geen lach-workshops of lach-yoga bezoeken?

We kunnen gebruik maken van de effecten in het lichaam, zoals een kunstmatige glimlach op je gezicht zetten. Zelfs als je besluit om een half minuutje per dag te reserveren om hardop te lachen, heeft dat veel effect. De ervaring leert dat we als kind veel lachen, maar dat we dit als volwassenen veel minder doen. Op deze manier laat je je lichaam weer wennen aan iets wat we onszelf hebben afgeleerd. Daarbij heeft de stof endorfine een verslavende werking.  Hoe vaker we lachen, hoe vaker en in hoe grotere hoeveelheden de stof vrijkomt. We trainen ons systeem dus om ons gelukkiger te voelen.

Daarnaast heb je de innerlijke glimlach. We zijn als mens geneigd om te kijken naar wat niet goed is. Maar als je iemand vraagt waar hij of zij dankbaar voor is, vinden we dat lastiger. Train jezelf om iedere dag drie nieuwe dingen te bedenken waar je die dag dankbaar voor bent.

Fello: 450.000 mantelzorgers voelen zich zwaarbelast of overbelast. Denkt u dat lachtherapie deze mensen kan helpen?

Er zijn meer tools nodig om deze problemen te verhelpen of te verlichten. Het is dus niet zo dat als we allemaal lachoefeningen gaan doen het probleem zichzelf oplost. Ik denk wel dat het een stuk makkelijker wordt. De belangrijkste factor voor mantelzorgers zit hem erin dat je door lachen dingen veel beter in perspectief kunt zien. Dat is wetenschappelijk aangetoond. Je bent beter in staat om prioriteiten aan te brengen, nuances te zien en oplossingen te bedenken. Er verandert een hele hoop als je er een gewoonte van maakt om veel te lachen. Dus ja, het helpt.