Mantelzorgers in jouw team? Dit zijn de verlofregelingen waar ze recht op hebben?

Gelukkig bestaan er wettelijke verlofregelingen om iedereen te ondersteunen. Weet jij bijvoorbeeld hoe kortdurend zorgverlof en langdurig zorgverlof precies werken? En heb je ooit gehoord van calamiteitenverlof? Klinkt misschien als bureaucratisch gedoe, maar geloof me: het scheelt je medewerkers bergen stress. Tijd dus om in de belangrijkste regelingen te duiken, zodat je precies weet wat je jouw mantelzorgende collega’s mag aanbieden – én wat je als werkgever eigenlijk verplicht bent.

Eerst even dit: wanneer kom je in aanmerking voor zorgverlof?

Je medewerkers kunnen kortdurend en langdurend zorgverlof krijgen voor mensen uit hun omgeving die ziek of hulpbehoevend zijn. Het gaat om:

• Kinderen, partner, ouders, grootouders, kleinkinderen, broers en zussen (tweedegraads bloedverwanten)
• Mensen binnen het huishouden (bijv. een inwonende tante)
• Bekenden met wie de medewerker een sociale relatie heeft (bijv. schoonouders, een buurvrouw of een goede vriend)

Voorwaarde: de medewerker moet in de praktijk de enige zijn die deze zorg kan geven.
Let op: Bij (ziekenhuis)opname is kortdurend zorgverlof meestal niet van toepassing.

Calamiteitenverlof: wanneer acute zorg nodig is

Ligt moeder plotseling in het ziekenhuis, of is een kind met autisme totaal overprikkeld waardoor je medewerker acuut moet wegrennen uit een vergadering? Dan hebben we het over calamiteitenverlof. Het is er voor die onverwachte, dringende situaties waarin je medewerker nu moet gaan. Als leidinggevende heb je dan ook nauwelijks tijd om ‘ja’ of ‘nee’ te roepen – nood breekt wet, zullen we maar zeggen.

Vergoeding
Bij calamiteiten- of kort verzuimverlof behoudt de medewerker over het algemeen 100% van het salaris, tenzij de cao er anders over beslist.

Hoe werkt het?
Jouw medewerker meldt het je zo snel mogelijk. Achteraf mag je altijd vragen om bewijs dat het écht nodig was (denk: een doktersbriefje of een verklaring). Maar nogmaals: een redelijk verzoek kun je niet zomaar weigeren.

Belangrijk om te weten
Calamiteitenverlof gaat vaak maar om een paar uur of hooguit een paar dagen. Zodra de ergste brand is geblust en je medewerker weer een beetje adem heeft, pakken jullie samen het werk weer op.

Kortdurend zorgverlof: als tijdelijke mantelzorg nodig is

Is er sprake van een zieke partner, ouder of kind dat thuis verzorging nodig heeft, en is jouw medewerker echt de enige die deze taak kan oppakken? Dan komt kortdurend zorgverlof om de hoek kijken.

Wat is het?
Maximaal twee keer de wekelijkse arbeidsduur in 12 maanden. Dus iemand die 40 uur per week werkt, heeft recht op 80 uur.

Vergoeding
De medewerker krijgt 70% van zijn/haar salaris doorbetaald (maar nooit minder dan het minimumloon).

Hoe werkt het?
Je medewerker meldt het liefst zo snel mogelijk dat hij/zij kortdurend zorgverlof wil opnemen. Moet jij dan altijd akkoord gaan? In principe wel, behalve als er een zwaarwegend bedrijfsbelang is — bijvoorbeeld als er geen enkele vervanging geregeld kan worden en de zaak anders instort.

Goed om te weten
Achteraf moet de medewerker kunnen aantonen dat het verlof echt nodig was.

Langdurig zorgverlof: wanneer de zorgsituatie serieuzer is

Heeft iemand langdurig en intensief zorg nodig, bijvoorbeeld bij een chronische ziekte of na een grote operatie? Dan biedt langdurig zorgverlof wat meer ademruimte.

Wat is het?
Maximaal zes keer de wekelijkse arbeidsduur per 12 maanden. Iemand die 40 uur per week werkt, kan dan dus tot 240 uur langdurig zorgverlof opnemen.

Vergoeding
Dit verlof is niet betaald. Dat is best een klap, dus het is handig om samen te kijken of er ergens financiële steun te vinden is (bijvoorbeeld in de cao of via extra regelingen van jullie organisatie).

Hoe werkt het?
Je medewerker moet het ten minste twee weken voordat het verlof ingaat, schriftelijk aanvragen. Het kan geweigerd worden, maar alleen als de bedrijfsvoering het écht niet aankan zonder deze persoon.

Belangrijk om te weten
Zonder salaris komt er natuurlijk minder binnen. Tip je medewerker om na te gaan wat dat betekent voor belasting, toeslagen of pensioenopbouw.

Tip: Maak samen een plan op maat

Zit je medewerker in een zorgsituatie die niet in een standaard hokje past? Ga dan samen om de tafel: misschien werkt een paar uur per week zorgverlof over een langere periode beter dan in één keer lange tijd afwezig zijn. Of juist andersom. Kijk wat voor de organisatie én de werkende mantelzorger het beste uitpakt.

Wat mag je als leidinggevende verwachten (en wat niet)?

• Open communicatie
  Mantelzorgers voelen vaak een drempel om open te zijn over hun privésituatie. Laat ze weten dat je een luisterend oor biedt en mee wilt denken over oplossingen.
• Flexibiliteit versus bedrijfsbelang
  Natuurlijk moet het werk door, maar een beetje flexibiliteit kan wonderen doen. Denk aan thuiswerken, variabele werktijden of tijdelijk minder uren. Blije, minder gestreste medewerkers = blije werkgever.
• Heldere afspraken
  Zorg dat voor iedereen duidelijk is welke verlofvormen er zijn, hoe het wordt geregistreerd en wie het overzicht bewaakt. Zo voorkom je scheve gezichten en misverstanden.

De Wet Flexibel Werken: pas werktijden of -plek aan

Naast verlofregelingen kun je je mantelzorgers ook op een andere manier laten ademhalen: flexibel werken. Soms is dat net zo belangrijk als verlof.

Aanpassing van arbeidsduur en werktijden

• Hoe werkt het?
  Heeft je organisatie meer dan tien medewerkers en is iemand al minstens een halfjaar in dienst? Dan kan hij of zij een schriftelijk verzoek indienen om de werktijden of het aantal uren aan te passen. Doe dat minimaal twee maanden voor de gewenste startdatum.
• Weigering?
  Alleen als je bedrijf écht niet anders kan. Bijvoorbeeld omdat de boel niet meer draaiende gehouden kan worden als iemand structureel op andere tijden werkt.

Aanpassing van de werkplek

• Hoe werkt het?
  Net als bij de werktijden: schriftelijk een verzoek indienen. Jij moet binnen een maand reageren.
• Weigering?
  Kan alleen met een goede reden — bijvoorbeeld omdat het werk zich écht niet leent voor thuiswerken.

Bedrijfsspecifieke regelingen: extra opties?

Sommige organisaties doen meer dan de wet voorschrijft. Misschien kun je bij jullie extra vakantiedagen kopen of extra (onbetaald) verlof opnemen. Het is zeker de moeite waard om even te checken wat er allemaal kan binnen jouw bedrijf.

En de cao dan?

Misschien is dit wel de allerbelangrijkste tip: check de cao. Voor alles rondom zorgverlof geldt namelijk dat de cao voorrang heeft op de wettelijke regelingen. Dat betekent dat een cao soms gunstiger kan zijn, maar ook weleens nadeliger. In beide gevallen: cao = leidend. Wijs je medewerkers erop dat ze hun cao altijd even goed moeten doorlezen.

Wat mag je als leidinggevende verwachten (en wat niet)?

• Open communicatie
  Mantelzorgers voelen vaak een drempel om open te zijn over hun privésituatie. Laat ze weten dat je een luisterend oor biedt en mee wilt denken over oplossingen.
• Flexibiliteit versus bedrijfsbelang
  Natuurlijk moet het werk door, maar een beetje flexibiliteit kan wonderen doen. Denk aan thuiswerken, variabele werktijden of tijdelijk minder uren. Blije, minder gestreste medewerkers = blije werkgever.
• Heldere afspraken
  Zorg dat voor iedereen duidelijk is welke verlofvormen er zijn, hoe het wordt geregistreerd en wie het overzicht bewaakt. Zo voorkom je scheve gezichten en misverstanden.

Waar moet je als leidinggevende verder op letten?

• Inkomen en pensioen
  Minder werken kan gevolgen hebben voor iemands inkomen én toekomst (lees: pensioen). Jij hoeft er niet meteen een pensioendeskundige bij te halen, maar het is wél fijn als je medewerkers weet te wijzen op eventuele risico’s en mogelijkheden.
• Vakantiedagen
  Geen stiekeme aftrek! Tijdens zorgverlof bouwt je medewerker nog steeds wettelijke vakantiedagen op.
• Ziek tijdens zorgverlof
  Als je medewerker zelf ziek wordt tijdens het zorgverlof, kun je samen bespreken of jullie het verlof dan pauzeren.
• Check de cao
  Sommige cao’s hebben net wat extra’s voor mantelzorgers. Wijs je medewerker er dus op dat het loont om die documenten eens goed door te spitten.

Conclusie: Maak het bespreekbaar en wees flexibel

Werknemers die een naaste verzorgen, hollen soms op hun tandvlees. Door hen actief te informeren over de mogelijkheden (van calamiteiten- tot langdurend zorgverlof, van flexibele werktijden tot extra verlofdagen) verminder je stress en vergroot je de kans dat ze gezond en gemotiveerd blijven werken.

En dat is niet alleen fijn voor de mantelzorger zelf, maar ook voor de productiviteit en sfeer in je team. Een medewerker die zich gesteund voelt, zal minder snel uitvallen en is vaak een stuk happier. Dus neem die drempel weg, ga het gesprek aan en zet de regelingen optimaal in. Zo houd je je team in balans – ook als het thuis even stormt.

Kortom: wees die held(in) die mantelzorgers nodig hebben. Jij blij, zij blij, iedereen blij.